Borneo… Heeft dit op jullie ook zo een mystieke weerklank? Bij ons riep het verhalen op van ondoordringbare tropische jungle, oeroude stammen waar koppensnellen tot de rituelen behoort, prachtige kunst en nog zoveel meer. Toen we onze reis naar Maleisië planden, wisten we in alle eerlijkheid niet dat Borneo ook tot dit land behoorde. Het eiland is het derde grootste eiland ter wereld, en behoort tot Maleisië, Indonesië en Brunei.
Vanuit het vasteland van Maleisië kan je eenvoudig op Borneo vliegen. Aangezien het eiland zo groot is, neem je ook best een binnenlandse vlucht om je sneller te verplaatsen. Via Air Asia is dit heel goedkoop. Wij vlogen eerst op Kuching, de hoofdstad van de provincie Sarawak en daarna op Kota Kinabalu, de hoofdstad van Sabah, de noordelijke provincie. Na onze avonturen op de eilanden van Maleisië hadden we nu echt wel zin in de jungle! De koppensnellers hebben we uiteraard niet meer gevonden (al waren ze er wel nog niet zo héél lang geleden), maar al onze andere mystieke verwachtingen van Borneo zijn toch grotendeels ingelost. Het is een beetje een lang verslagje geworden, waarvoor al onze excuses ☺️…
Kuching (Sarawak)
Kuching is de hoofdstad van de provincie Sarawak en met zijn 325000 inwoners is het meteen de grootste stad van Maleisisch Borneo. Vanuit Kuala Lumpur vlieg je voor nog geen €30 op Kuching, spaghetti inbegrepen! We logeren er in het Singgahsana Lodge wat letterlijk “place to rest” betekent. En dat is het ook wel! Het is een leuke plek om even tot rust te komen. We werken, lezen en volgen thuisonderwijs in de aangename gemeenschappelijke ruimtes. ’s Avonds kunnen we nog in de gezellige rooftop bar een pint gaan drinken met uitzicht op de rivier.
Het oude centrum
Ons hostel ligt centraal, in het oude centrum, op nog geen 30m van de rivierkant. We vinden Kuching eigenlijk een heel gezellige stad. Je kan er heerlijk rond kuieren en de authentieke sfeer van Borneo nog opsnuiven. Al merk je wel dat er steeds meer geld stroomt naar investeringen voor het toerisme. Op de oevers van de rivier is er nu een lange esplanade waar je ’s avonds kan shoppen en een hapje eten. Hanne is hevig fan van de lichtgevende brug van 335m lang, die ons naar de overkant van de rivier brengt. We hebben er een prachtig uitzicht over de stad en omliggende bergen.
In de main bazaar die ook aan de waterkant ligt, kan je nog enkele authentieke souvenirs kopen. Wij gaan op jacht naar onze eerste koopjes die we later met de Maleisische post richting Belgie sturen. Wel uitkijken wat je koopt, want sommige dingen komen werkelijk uit Borneo, bij andere staat er achteraan ‘Made in China’ op. Mocht je een groot budget hebben, ga dan zeker langs bij Johns Gallery! Die hebben enkele prachtige stukken, volledig authentiek en er zitten historische pareltjes tussen. Wij vonden het al leuk gewoon om in rond te lopen. Je kan het ook onmiddellijk van bij hen laten verschepen. Als we ooit nog eens terugkopen, gaan we ons toch dat prachtige tafeltje kopen!
Eten in Kuching
Net zoals in de rest van Maleisië, is er ook in Kuching een echte eetcultuur. Alweer veel te veel lekker eten dus! We proeven er onze eerste Asam Laksa, een heerlijke spicy noedelsoep typisch voor onder andere deze stad. De lokale restaurants houden zelfs een soort competitie wie de lekkerste Asam Laksa van de stad maakt. Dat komt alleen maar onze smaakbeleving ten goede ;-).
Nog iets waar Kuching bekend voor is, de layered cake of Kek Lapis. Eerder bij toeval ontdekken we deze lekkernij en het is onmiddellijk een hit. Wat een heerlijk dessert! In alle mogelijke smaken en met alle mogelijke kleuren! Oreo, chocolade, vanille, allerlei soorten fruit, … De cake wordt laag per laag gebakken en over sommige cakes doen ze meer dan 4 uur! Dat is ook wel te merken aan de heerlijke smaak! Een aanrader!
Na heel wat rijst als ontbijt, vinden we in de Chinese wijk ook een leuk adresje met westers ontbijt dat heel betaalbaar is. Meestal is het westers eten heel duur. De kindjes kunnen er genieten van cornflakes, een boterham met choco en uiteraard horen daar weer enige Milo’s (chocomelk) bij.
Bumbu’s cooking class
Maleisië verlaten zonder een kookles gevolgd te hebben zou jammer zijn en we besluiten er één te volgen bij Joseph. Hij heeft al meer dan 10 jaar ervaring en belangrijk, hij is een echte local afkomstig uit één van de dorpen uit de jungle. Als we samen naar de lokale markt gaan, merk je dat ook meteen. Hij is een vat vol weetjes over de verschillende planten en ingrediënten die in de jungle groeien, ingrediënten. Yuna en Hanne hebben er ogen tekort. Ze krijgen elk hun authentiek rieten mandje mee waarin ze de ingrediënten voor onze maaltijd kunnen opbergen.
Eens terug in de keuken, starten we ons menu. Een typische chicken curry zoals ze gemaakt worden bij de lokale dorpen en een kokosdessert gepresenteerd in zelf gevlochten doosjes. Na het marineren van de kip, gaan we aan de slag met het zelf maken van onze dessertmandjes. Uit een palmblad vlechten we een doosje, iets wat de kindjes super vinden. We vullen ze op met ingedikte kokosmelk en plaatsen ze in de frigo.
Na het betere kap- en wokwerk met alle ingrediënten kunnen we de curry laten inkoken en de kip laten garen. Typisch voor hier is dat ze alle benen aan de kip laten om het te koken. Wanneer het been eruit steekt, weten ze dat de kip gaar is. We krijgen een heleboel goede tips over hoe je een lekkere curry kan maken. Onze ervaring bij Bumbu’s cooking class was super! De kindjes mochten veel meehelpen en we konden op het einde heerlijk smullen van onze zelf bereide maaltijd.
Bako National park (Sarawak)
Veel tijd om te rusten is er niet na de kookles want de volgende dag trekken we al richting Bako National Park. Op zoek naar de proboscis monkey of beter bekend als de neusaap! We keken heel erg uit naar ons bezoek aan Bako National Park. We hadden er goede dingen over gehoord, en dit was uiteindelijk ook waarvoor we naar Borneo gekomen zijn, de jungle!! Er is ons beloofd dat we zeker neusapen zouden zien, maar er huizen ook nog vele andere dieren in deze prachtige tropische regenwouden. Je kan het als dagtrip doen, maar een nachtje ter plaatse blijven is nog veel leuker. We boeken dus een kamer in het nationale park waar we absoluut geen spijt van hebben! Maar voor wie ook zou gaan, ze hadden bed bugs! Je merkt er niets van als je slaapt, maar we staan op met beten over onze benen, armen en nek. En ze jeuken verschrikkelijk! Niet leuk…
Bako is heel gemakkelijk bereikbaar vanuit Kuching. Na een uurtje met de bus arriveren we al aan de pier. Daar kunnen we een boot en gids huren en aan onze avonturen beginnen.
Onze namiddagwandeling met de gids
Eens aangekomen in de headquarters van het park, beginnen we aan onze wandeltocht met de gids. Het is heel warm en vochtig buiten, dus we kiezen voor een eenvoudige wandeling met de kindjes. De gids is super enthousiast en vertelt honderduit over zijn volk, hun gewoonten, de jungle en de dieren die er allemaal wonen.
Aangezien het zo warm is, hebben de meeste dieren hun jammer genoeg verstopt, maar we krijgen toch heel veel uitleg. Tot we plots een moose deer zien, een soort klein hertje. Dit is eigenlijk een nachtdier en het is de eerste keer dat de gids deze overdag ziet! Heleen probeerde een foto te nemen, maar was jammer genoeg te laat. Tot grote ontgoocheling van de gids want die wou de foto tonen aan de andere gidsen, omdat ze hem waarschijnlijk niet zouden geloven. We kregen dan ook een hele uitleg dat we kalm moeten blijven als we foto’s nemen van de dieren. Zodat we de volgende keer niet vergeten op de knop te duwen ?.
Op het einde van de wandeling komen we uit aan een prachtig strand (wel niet zwemmen want er kunnen krokodillen zitten). Bako is ook bekend voor de zandsteen formaties in de zee, dus we nemen nog een boot om deze te gaan bewonderen. Tot grote plezier van de kindjes worden we weer afgezet met de boot aan de hoofdgebouwen. De toch was prachtig, maar ook heel vermoeiend en we hebben ons te pletter gezweet. Iets wat we later op de avond ook wel merken, want we hebben allemaal hoofdpijn door te weinig vocht.
De nachtwandeling door de jungle
Na een prachtige zonsondergang op het strand met wilde everzwijnen die langs het water lopen, gaan we nog eventjes rusten. Want ’s avonds vertrekken we nog voor een nachtwandeling. Eén van de spannendere dingen die de kindjes hier al gedaan hebben. Gewapend met zaklampen gaan we in het donker door het tropische regenwoud. We zien een heleboel insecten, spinnen maar vooral een palm civet cat (een soort katachtige) en een flying lemur (een soort gigantische vliegende eekhoorn). Deze laatste is echt fantastisch om te zien. Hij laat zichzelf door de lucht glijden vlak boven onze hoofden van de ene boom naar de andere, wel 20 meter verder.
Onze ontmoeting met de apen
Ondertussen hebben we de neusapen nog altijd maar van ver gehoord, ze hebben een heel herkenbaar gebrul. We hebben echter opgevangen dat ze ’s morgens vroeg graag vertoeven in de bomen vlakbij de hoofdgebouwen. Dus de volgende ochtend gaan we op zoek en we hebben geluk! Er zit een grote mannetjes neusaap vlak boven ons in één van de bomen. Wat een plezier om deze grote en speciale apen van zo dichtbij te kunnen aanschouwen. De kindjes kunnen hun geluk niet op en blijven erover vertellen, met ook heel wat tekeningen tot gevolg. Leuk weetje, in de lokale taal noemt de neusaap eigenlijk de Hollandse aap. Toen de Nederlandse veroveraars op Borneo aankwamen, vonden de locals dat ze opmerkelijke gelijkenissen hadden met deze apensoort: een lange neus en een dikke buik ?!
Terwijl we de neusaap aan het bekijken zijn, passeert er ook een grote groep Langurs (Silver Leave) apen over het strand. Hoef ik nog te zeggen dat het opnieuw een prachtig zicht was! De volwassen apen zijn grijs/zilver van kleur, de jongen zijn fel oranje. Wat kan de natuur toch mooi zijn…
De apen die we liever niet tegenkomen
Er zijn echter enkele apen die we niet graag tegenkomen, de makaken. Ze terroriseren de eetruimte aan de hoofdgebouwen van Bako National Park. Binnen kan je wel veilig en op het gemak eten, maar buiten kan je niet eten. Ze komen alles stelen. En aangezien ze ook agressief kunnen zijn, en je een beet absoluut wil vermijden, hebben we ze toch liever niet in de buurt. De staf van het restaurant is het wel gewoon om er met een stok achter te zitten. Het zelfs zo erg dat je niet kan wandelen met een fles water in de hand, alles moet weg in de rugzak. Geen vrolijke beestjes…
Kota Kinabalu (Sabah)
Na onze avonturen in Kuching en Bako National Park, vertrekken we met het vliegtuig naar Kota Kinabalu, in de provincie Sabah. We kijken vooral uit naar de jungle ervaringen die we hier gaan opdoen, maar ook de stad zelf willen we wel ontdekken. De eerlijkheid gebiedt ons toe te geven dat Kuching veel aangenamer en authentieker is. Maar ook onze dagen in Kota Kinabalu waren top en het is de perfecte uitvalbasis voor een heleboel trips naar de eilanden voor de kust, de prachtige Mount Kinabalu, de omringende jungle, …
Happy birthday
Zowel mama Heleen als Hanne vieren hier hun verjaardag. Dus we hebben iets dieper in onze buidel getast en een mooi appartement geboekt met een leuk zwembad op de bovenste verdieping met zicht op de zee! Hanne kan haar geluk niet op! Het zou ons niet verwonderen als ze laten in de stad wil gaan wonen. Voor haar verjaardag mag ze kiezen wat ze wil doen en ze wil een beetje zwemmen, iets lekkers gaan eten, een beetje shoppen, een taartje eten en nog eens gaan zwemmen. Er bloeit daar een levensgenietertje hebben we de indruk ?.
Aangezien het de eerste keer is dat ze haar verjaardag moet vieren ver van vrienden en familie, willen we extra ons best doen. Wanneer ze de dag afsluit met de woorden ‘Het was één van de leukste verjaardagen ooit’, kunnen we opgelucht adem halen. De vele filmpjes en berichten van iedereen thuis hebben haar ook heel gelukkig gemaakt! Jammer genoeg zijn de kaartjes niet op tijd tot bij ons geraakt. De Belgische post doet zijn werk duidelijk minder goed, want het Nederlandse en Engelse kaartje waren er wel op tijd, alhoewel later opgestuurd.
De stad
Maar goed, we hadden het over Kota Kinabalu. We hebben het daar dus wel naar onze zin gehad! Authenticiteit vind je niet echt in de straten, behalve dan aan de haven. Daar vind je de central market, een gigantische markt vol vis, vlees, groenten en ingrediënten die we nog nooit gezien hebben. Couleur locale ten top! Wijzelf en de kindjes kijken onze ogen uit! De voorlaatste dag gaan we er ook street food eten, opnieuw een smaakexplosie! We zullen het eten hier nog missen! Gelukkig konden we wel net vermijden dat Hanne een saté bestelde van kippenkontjes (een stokje met driehoekige stukjes kip op), zoals de verkoopster ons mooi duidelijk maakte. Dan toch maar voor het gewone kippenvlees gegaan.
We waren twee keer in Kota Kinabalu. Tussenin hebben we een meerdaagse jungletocht gedaan (waarover hieronder meer). Maar onze reis in Maleisië wordt afgesloten in Kota Kinabalu. De laatste avond besluiten we nog eens lekker te gaan eten aan de Waterfront. Duidelijk gericht op toeristen, en niet goedkoop, maar het zicht is magnifiek. We zien er één van de mooiste zonsondergangen ooit, een fantastisch einde van een even prachtig verblijf in Maleisië!
Sepilok (Sabah)
De meeste mensen vliegen van Kota Kinabalu naar Sandakan. Het blijkt echter toch vrij prijzig te zijn, dus we beslissen het ’the old way’ te doen en de bus te nemen. Dit is wel een ritje van een slordige 5 uur dus we zijn eventjes zoet. Dat is het voordeel van langer op reis zijn, het concept tijd krijgt een andere dimensie. Het eerste deel van de busrit is eigenlijk vrij interessant, want we rijden langs Mount Kinabalu, een machtige berg van boven de 4000 meter. Heel mooi om te beklimmen naar het schijnt, maar ook heel lastig, nog niet voor onze kindjes dus. Het tweede deel van de rit is wat saaier, met vooral veel palmboom plantages. We proberen dus de tijd te doden met wat lezen, les geven en een filmpje.
Ons verblijf in de jungle
De bus rijdt eigenlijk naar Sandakan, maar we willen vooral naar Sepilok voor de orang-oetangs en naar de Kinabatagnan rivier voor een echte jungle ervaring. Van twee Belgische meisjes hebben we gehoord dat het veel leuker is om in de buurt van Sepilok te slapen, aangezien Sandakan maar een troosteloze stad is. Aangezien de bus Sepilok passeert, worden we daar gedropt op een kruispunt en komen ze ons oppikken van ons hotel.
We verblijven in het Paganakan Dii, een leuk resort in de jungle, met alles wat daarbij hoort natuurlijk :-). Onze kamer is basic en mooi, met open badkamer. Alleen wanneer je ’s avonds het licht aansteekt, komen er honderden insecten op dat licht af. Met als gevolg dat Hanne haar een ongeluk schrikt op het toilet wanneer er een groot insect komt aangevlogen. Resultaat, mama moest de hele tijd bij haar op de kamer blijven want haar vertrouwen in de jungle was eventjes weg, ondanks de muskietennetten die alle beestjes buiten houden. ’s Morgens waren we het gelukkig vergeten en konden we weer genieten van het uitzicht.
Het Sepilok orang-oetang rehabilitatiecentrum
De volgende ochtend gaan we naar het Sepilok orang-oetang rehabilitatiecentrum, één van dé plekken op Borneo om deze prachtige dieren te aanschouwen. In het centrum leven semi-wilde orang-oetans. Ze leven volledig vrij, maar krijgen elke ochtend en namiddag eten van het centrum. En ook kleine orang-oetans worden verzorgd in de nursery. We keken er heel erg naar uit om deze magnifieke dieren hier te ontmoeten, want in de jungle ben je natuurlijk nooit zeker of je de volledig wilde zal tegenkomen.
Vol goede moed vertrekken we naar het centrum, maar dat is zonder het weer gerekend. Tegen dat we daar aankomen, barst er één van die legendarische tropische regenbuien los! En je zou denken dat we het na wat reizen in de tropen al weten, maar nee, de regenjassen liggen nog in het hotel. Dus we kopen 4 regenponcho’s om vooral de camera en zo te beschermen. Jammer genoeg hadden ze enkel nog kindermaatjes over, tot grote hilariteit van de meisjes. Want zodra papa uitademde, is de regenhoes zowat ontploft en gescheurd aan alle kanten!
De orang-oetangs
Maar goed, de apen… De bewakers vertellen ons dat de apen zoals de mensen zijn, als het regent schuilen ze. Dus veel kans dat we ze niet te zien krijgen… We gaan eerst eventjes naar de nursery om de kleintjes te gaan bekijken. Zo ongelooflijk schattig en zo gelijkend op de mens! En dan vermindert de regen een beetje en beslissen we toch een kans te wagen om de grote te zien. En jawel, gelukkig hebben we niet naar de bewakers geluisterd! Er zitten 3, bijna wilde orang-oetangs ongeveer vlak voor onze neus te eten! Wat een prachtige beesten toch! Eentje neemt zelfs een tak met een heleboel bladeren en legt ze boven op haar hoofd om te kunnen schuilen voor de regen, daarin hadden de bewakers dan toch gelijk! Even later zien we ze door de takken slingeren en verdwijnen in het woud! Een topervaring!
Kinabatagnan rivier en jungle tour (Sabah)
Na Sepilok gaan we terug naar ons hotel, want ze komen ons halen voor ons volgende avontuur. We hebben een tour geboekt van 3 dagen en 2 nachten, naar de Kinabatagnan rivier (het heeft ons even gekost om dit te kunnen uitspreken ?). Ons resort is het Borneo Natural Sukau Bilit Resort en dat blijkt fantastisch te zijn! De kamers zijn een stuk mooier dan ons vorige verblijf (waar vooral Hanne blij mee is, want hier geen gaatjes en kiertjes waar insecten kunnen doorkruipen).
Ze hebben een gezellig restaurant waar we heerlijk eten in buffetvorm gepresenteerd krijgen. Enige nadeel, opnieuw is er een groep makaken die de eters het leven zuur maakt. Gelukkig zijn de mensen van het hotel gewapend met een stok om ze weg te jagen! Ze zijn er in elk geval wel in geslaagd om een stukje taart te stelen van Jurgen, tot grote hilariteit van de kindjes! Ze zijn wel een stuk minder agressief dan in Bako, dus we zitten wel relatief op ons gemak.
We hebben een druk programma hier. Een namiddag riviertocht, nachtwandeling, een riviertocht in de vroege ochtend, junglewandeling, namiddag riviertocht, nachtwandeling en als afsluiter de laatste ochtend opnieuw een riviertocht. Doel: de Borneo Big Five zien: de orang-oetang, neushoornvogel, krokodil, neusaap en olifant.
De riviertochten
Tijdens onze eerste riviertocht zien we er al onmiddellijk 4! Alles behalve de olifant. En dat blijft ook jammer genoeg zo voor de rest van de driedaagse, we zullen nog eens terug moeten komen om de olifanten te bewonderen.
De orang-oetang volledig in het wild zien is toch nog iets anders. Wist je dat orang-oetang in de lokale taal ‘man van de jungle’ wil zeggen? Toen ze dit dier voor het eerst ontdekten, rechtop lopend in de jungle, vonden ze dat hij zo goed op een mens leek. We hebben geluk en zien een volledige familie! Een prachtig zicht en we blijven ook eventjes in de buurt om er uitgebreid van te genieten.
Ondertussen zitten we in een niet al te hoog bootje, en dat vinden we toch maar een enge gedachte. Wetende dat die krokodillen toch wel hoog kunnen springen. Maar de gidsen zijn er gerust in! Ze spotten ze al van ver en blijven genoeg uit de buurt. Nadat we zo blij waren enkele neusapen in Bako te zien, kunnen we nu genieten van grote groepen langs de rivier. Heerlijk om ze van zo dichtbij te bestuderen. Er zijn 2 soorten groepen. Het alfa-mannetje met al zijn vrouwtjes en kinderen. En dan de bachelors, de mannelijke vrijgezellen. Hoe groter de neus, hoe meer indruk ze maken! Gelukkig is dat bij de mens niet zo ?!
Te voet door de jungle
De wandelingen door de jungle en ’s nachts stellen minder voor. Het stukje jungle waar ons resort in ligt, ligt op de grens van de palmplantages. Vele dieren zijn dus dieper de jungle ingetrokken. De tweede nachtwandeling laten we zelfs aan ons voorbij gaan, de kindjes zijn echt supermoe na de eerste nachtwandeling op opstaan om 5u30. En aangezien we er de laatste ochtend ook opnieuw om 5u30 uit moeten, hebben ze recht op hun welverdiende nachtrust.
Herstel van het regenwoud
Wel leuk is dat de kindjes hun eigen boom hebben mogen planten. Ze proberen hier het regenwoud weer te herstellen. Een werk van jaren en jaren en jaren… Helemaal herstellen zal het ook nooit kunnen doen. Maar alle kleine beetjes helpen. De locals kopen telkens kleine stukjes land terug van de palmplantages, verwijderen alle palmbomen en vervangen ze door inheemse bomen. Met vooral de nadruk op bomen die vruchten of blaadjes dragen waar de jungledieren op af komen. De meisjes mogen dus hun eigen vijgenboom planten. Wie weet komen ze binnen 20 jaar nog eens terug, en zien ze hun eigen boom van enkele meters hoog staan in het tropische regenwoud!
Het absolute hoogtepunt van deze driedaagse waren hoe dan ook de riviertochten. Bij zonsopgang en zonsondergang is de rivier magisch! De mist hangt over het water, de lucht heeft de mooiste kleuren, de natuur straalt een absolute rust uit en ondertussen spot je de prachtigste dieren! Apen, krokodillen, magnifieke vogels, … Op bepaalde momenten konden we niet anders dan in stilte genieten en zoveel mogelijk proberen opnemen. Omdat we jammer genoeg beseften dat het niet voor eeuwig zou duren…
Wat vonden we van Borneo
We vonden Borneo fantastisch! Een prachtige ervaring en er is zelfs nog veel meer te ontdekken! Als we ooit de kans krijgen, gaan we nog eens terug. Of misschien Indonesisch Borneo. De jungle en wildlife die we hier gezien hebben, behoren absoluut tot één van de topervaringen van onze reis! Ook Kuching was absoluut de moeite waard om te bezoeken. Een prachtige stad die heel veel geschiedenis uitademt. Kota Kinabalu is minder gezellig als stad, maar biedt zoveel aan in de omgeving, van prachtige eilanden, tot jungle tours.
Het grote minpunt van onze trip door Borneo, waren zeker de gigantische palmplantages die we onderweg gezien hebben. Zoveel prachtige jungle die onherroepelijk verloren gegaan is aan de palmolie-industrie. Gelukkig houden ze deze beweging in Sarawak nog grotendeels tegen, maar in Sabah reiken de plantages zo ver als je kan kijken. Hopelijk komt de overheid snel tot het besef dat ze dit alles moeten stoppen!
